,

Boże Narodzenie po włosku, czyli obrzędy i tradycje obchodzone we Włoszech

przez bedy

Włochy są krajem katolickim, a święto Bożego Narodzenia jest jednym z największych świąt religijnych w roku w tym kraju. Tradycja nakazuje żeby spędzać je w gronie rodziny, jednocząc się, szczególnie przy stole podczas wesołego ucztowania.

Okres świąteczny to okres na przełomie roku rozpoczyna się 24 grudnia a kończy się 6 stycznia. Składa się z 4 dni świątecznych: 24.12 la Vigilia (Wigilia), 25.12 il Natale (Boże Narodzenie), 26.12 Santo Stefano (św. Szczepana w Polsce) oraz 06.01 l’Epifania (3 króli) i Befana (brak odpowiednika w Polsce). We Włoszech wolne od pracy są tylko dni 25 i 26 grudnia oraz 6 stycznia.

Sposób obchodzenia tych świąt jest mieszanką rytuałów wczesnochrześcijańskich na terenie Italii jak również bardziej pogańskich w północy Europy, głównie Niemiec. W formie obecnie przyjętej datują się od XIX wieku i właściwie w większości są podobne do tych jakie obowiązują w Polsce, aczkolwiek istnieją nieliczne różnice. Sposób obchodzenia świąt nie odbiega jakoś bardzo drastycznie od zwyczajów polskich jednak istnieją elementy różniące, wynikające ze specyfiki kraju oraz różnorodności tradycji w każdym regionie Włoch.

Włochy są krajem katolickim, a święto Bożego Narodzenia jest jednym z największych świąt religijnych w roku w tym kraju. Tradycja nakazuje żeby spędzać je w gronie rodziny. Istnieje nawet takie powiedzenie „spędzaj Boże Narodzenie z rodziną a Wielkanoc z kim chcesz”. Są to święta w czasie których rodzina się jednoczy, szczególnie przy stole. Święta Bożego Narodzenia oprócz charakteru religijnego mają także rodzinny. Kojarzone są właśnie z wytwornością, ucztowaniem, z wybornym i pysznym jedzeniem i piciem, a także prezentami i radosnymi śpiewami. Jednym słowem nie można sobie niczego odmawiać a wręcz należy delektować się dowoli smakołykami przygotowanymi specjalnie na tą okazję.

Świętowanie rozpoczyna się w wieczór wigilijny, podczas gdy cała rodzina zbiera się przy stole na uroczystej kolacji, po kolacji gra się w karty lub tombolę albo od razu przechodzi do wymiany prezentów, w niektórych rejonach bywa tak, że otwieranie otrzymanych prezentów następuje dopiero po pasterce. Po powrocie z kościoła wszyscy składają sobie wzajemnie życzenia, otwiera się przy tym butelkę szampana lub wina.

Zarówno kolacja wigilijna jak i obiad 1 dnia świąt składa się z wykwintnych potraw przygotowywanych specjalnie na tą okazję – w wigilię je się potrawy postne, ryby i warzywa smażone lub duszone, a na drugi dzień jest uroczysty obiad również w gronie rodziny, obiad ten jest pożywny, ale już nie postny. We Włoszech kolacja wigilijna składa się z 13 dań, o jedno więcej niż w Polsce. Są one oparte na bazie rybnej i jak to wiadomo we Włoszech połączone z makaronami pod różnymi postaciami. Każdy region Włoch wyróżnia się swoją typową kuchnią lokalną i w zależności od regionu mogą to być to spaghetti, lasagne, tortellini, ravioli, gnocchi i innego rodzaju kluski przyrządzone z rybami, także owocami morza, do tego podawane z sosami, serami typu parmezan. W drugi dzień na obiad często bywa podawany rosół oraz indyk. We Włoszech, tak jak prawdopodobnie i w innych krajach południa Europy do tych posiłków pije się wino, w okresie świąt powinno być jak najlepsze z możliwych, wznosi się toasty szampanem a także w niektórych przypadkach pija się wino grzane z przyprawami. Podczas tych świąt nie może zabraknąć słodyczy, które uwielbiają nie tylko dzieci, czyli różnego rodzaju ciasta, najbardziej znane to Panettoni i Pandoro (typowe babki w kształcie walca, z bakaliami, podobne do naszych wielkanocnych), Panpepato (pierniki), Torrone (nugaty z okolicy Wenecji, nadziewane migdałami jak również czekoladą lub orzechami), marcepany oraz czekoladki i cukierki.

Natale, czyli Boże Narodzenie, święto religijne oznacza narodziny Jesusa, ale także zesłanie na świat pokoju. Boże Narodzenie jakie znamy obecnie datuje się dopiero od IV wieku naszej ery kiedy to papież Juliusz I zdecydował połączyć datę obchodów pogańskiego święta końca roku ze świętem chrześcijańskim i uznał 25 grudnia za oficjalną datę obchodzenia tego święta. Niektóre z obrzędów np. obdarowywanie się prezentami, choinka czy szopka mają pochodzenie pogańskie i były świętowane zanim narodził się Jesus. W czasach antycznych świętowało się koniec roku oraz nadejście nowego okresu spokoju i dobrobytu, natomiast w chrześcijaństwie nie świętuje się końca roku tylko narodziny Jezusa i nadejście okresu pokoju.

Symbole świąt. Jednym z największych i najważniejszych symboli ściśle związanych ze Świętami Bożego narodzenia jest choinka. Jednak istnieje on dopiero od XIX wieku i został przywieziony z Niemiec, to żona króla Umberto I po raz pierwszy ubrała choinkę w Rzymie na Kwinyrale. Choinka w wierzeniach pogańskich symbolizowała długie życie. We Włoszech podobnie jak w Polsce w zależności od upodobań kupuje się zarówno żywe choinki jak i sztuczne, które następnie ozdabia się pięknymi, kolorowymi ozdobami gotowymi kupionymi w sklepie lub na targach przedświątecznych, ale również ręcznie wykonywanymi przez dzieci. We Włoszech nieco inaczej niż w Polsce choinkę ubiera się 8 grudnia a rozbiera 6 stycznia, czyli od Niepokalanego poczęcia NMP do 3 króli. Oprócz ozdób typowo choinkowych są innego rodzaju elementy dekoracyjne, którymi przyozdabia się na ten okres niemal cały dom, są to np. girlandy, wieńce, dekoracje z szyszek, świeczek, jak również figurki św. Mikołaja, czy aniołków a nawet nimi szopki. Oprócz choinki dom dekoruje sie również jemiołą.

Najbardziej charakterystycznym aspektem świąt Bożego Narodzenia we Włoszech są bezsprzecznie szopki. Są one stałym i niezbędnym elementem wystroju, szczególnie kościołów. Tradycja szopek pochodzi właśnie z Włoch, rozwijała się pomiędzy wiekiem XVII a XVIII, szczególnie w Rzymie, Neapolu, Genui i na Sycylii. Pierwszą szopkę stworzył św. Franciszek z Asyżu w roku 1223 w miejscowości Greccio. Potem rozpowszechnił się ten zwyczaj tworzenia mniejszych lub większych imitacji miejsca narodzin Jezusa. Szopki składają się z postaci wykonywanych z drewna, kamienia, gipsu lub terrakoty itp. Tradycją typowo włoską są żywe szopki, właśnie stąd biorą swój początek, z których najsłynniejsza jest ta inscenizowana na Placu Hiszpańskim w Rzymie. Tak jak w Polsce najważniejszym miastem dla szopek jest Kraków, gdzie co roku organizowany jest konkurs szopek, tak we Włoszech stolicą szopek jest Neapol, gdzie również odbywają się konkursy. Szopki z Neapolu słyną z tego, że są wyrzeźbione z drewna i ubrane w prawdziwe szaty z materiału. Istnieje tam stowarzyszenie przyjaciół szopek. A oto przykłady szczególnych szopek. W Cesenatico, w szopce postaci są naturalnej wielkości; Jezus, matka Boska i Józef są otoczeni przez anioły, rybaków wszystko umieszone jest na łodzi na kanale, a zamiast owiec są delfiny. W Predappio znajduje się najdłuższa szopka we Włoszech, ma 10m długości, jest ona rozmieszczona w 12 grotach. Jednak pochodzenie szopek również datuje się czasów antycznych, Etrusków i wczesnych Rzymian, 20 grudnia statuły były wystawiane na małych ołtarzach wokół których zbierała się cała rodzina i modliła się.

Symboliczną postacią kojarzoną z okresem około świątecznym jest św. Mikołaj (Babbo Natale), mimo iż nie ma on związku z narodzinami Jezusa, jest bardzo ważną postacią świata chrześcijańskiego. Żył w VI wieku, urodzony w Patarze, biskup pobliskiej Myry w Azji Mniejszej (obecnie Turcja) pochodził z bogatej rodziny, słynął z tego, że w anonimowy sposób, nie chcąc by znano jego tożsamość pomagał biednym. Najsłynniejsza jest opowieść o 3 biednych siostrach, które nie mogły wyjść za mąż, bo nie miały posagu, biskup Mikołaj wspomógł każdą z nich. Relikwie św. Mikołaja zostały następnie skradzione przez Włochów w 1087 i przywiezione do Bari (na południu Włoch), i od tego czasu stał się on patronem tego miasta. Jego dniem jest 6 grudnia, ale w obecnych czasach również we Włoszech „czas jego urzędowania” został sztucznie naciągnięty aż do wigilii. Współczesny Mikołaj rozdaje głównie słodycze oraz wymarzone zabawki dzieciom.

Drugą postacią symboliczną związaną z okresem świąt Bożego Narodzenia jest Befana, nie znana zupełnie w Polsce. Jest to ktoś w rodzaju wiedźmy, czarownicy, bardzo brzydkiej, starej, pomarszczonej, latającej na miotle. Jej zadaniem jest również podobnie jak w przypadku św. Mikołaja rozdawanie dzieciom prezentów. Jej dzień to 6 stycznia, w święto 3 Króli.

Święta Bożego Narodzenia to okres radosny, śpiewa się wtedy kolędy i pastorałki. Istnieje również tradycja „zampognari”, muzykantów, którzy nosili bardzo kolorowe stroje ludowe pasterzy, typowe dla regionu Abruzzo. Od czasów około XVII i XVIII wieku, byli oni jedynymi, którzy mieli prawo grać w tym okresie świątecznym.

Tradycja targów, czyli straganów rozstawianych na placach miast w okresie przedświątecznym, na których można kupić ozdoby, dekoracje i prezenty jest stosunkowo młodą tradycją i rozpowszechniona głównie na północy Włoch, w rejonach bliskich geograficznie i kulturalnie do Niemiec i Austrii, chociaż stopiono zaczyna być popularna także i w innych bardziej południowych rejonach Włoch. Bodajże najpiękniejszym jej przykładem są targi przedświąteczne na Piazza Navona, jednym z najznamienitszych placów Rzymu. Można tam kupić zabawki dla dzieci, słodycze, miniaturki szopek, jak również różnego rodzaju dekoracje świąteczne. Przede wszystkim jednak są to produkty i wyroby ręczne, rękodzielnicze jak również gastronomiczne smakołyki.

Prezenty. Święta Bożego Narodzenia to czas kiedy Włosi nie liczą się z groszem, zarówno w przypadku uczty jak i prezentów. We Włoszech istnieje zwyczaj wręczania sobie koszyków wiklinowych z prezentami, a znajdują się w nim towary luksusowe, typu: najlepsze wina, oliwa z oliwek lub ocet balsamiczny, najlepsze wędliny i sery, jak również cytrusy, bakalie, słodycze czy kawa. Jeżeli zaś chodzi o bardziej spersonalizowane prezenty to dla przykładu: bransoletka z wygrawerowanymi inicjałami, kosmetyki, karnet na pobyt w SPA, weekend w hotelu np. w górach, bilety do kina lub inny rodzaj rozrywki lub sportu (bilard, kręgle), oprawka na zdjęcia cyfrowe wraz ze zdjęciem z ostatnich wakacji, chińska waza, akcje spółek giełdowych, drzewko bonsai, prenumerata ulubionego miesięcznika itd.

Place i ulice całych Włoch są oświetlone i udekorowane tworząc tym samym magię nadchodzących świąt, zaczynając od 8 grudnia w oczekiwaniu na ulubione przez Włochów święto roku, czyli Boże Narodzenie. W okresie świątecznym we wszystkich miastach Włoch da się zauważyć nadchodzący okres, na placach wystawiane są gigantyczne choinki przepięknie udekorowane, ulice i place owinięte są pajęczyną niezliczonej ilości światełek i ozdób świecących. Jest pełno atrakcji dla dzieci, lodowiska, miejsca gdzie można się bawić i spotkać św. Mikołaja. W okresie świąt we Włoszech zewsząd rozbrzmiewa muzyka, organizowane jest mnóstwo koncertów na placach, w kościołach, a także różnego rodzaju przedstawienia, wszystko o tematyce świątecznej, zapraszani są wielkie sławy, zacni goście, także zagraniczni. Nie zapominajmy, że Włochy to kraj kultury, tam można zawsze uczestniczyć w występach największych sław. Szczególne atrakcje czekają tych, którzy wybiorą się np. do Rzymu, Mediolanu, Wenecji, Florencji, Sieny, ale również innych miast Toskanii czy Umbrii, w tym do Asyżu i Perugii. Planując wyjazd do Włoch w tym okresie warto odwiedzić właśnie jedno lub kilka z tych miast, na pewno się nie pożałuje, a wspomnienia pozostaną na długo w pamięci.


Poprzedni

Berlusconi w żłóbku?

Sprawozdanie ze spotkania świątecznego Polskiej Ludoteki w Ester Pd.

Następny

Dodaj komentarz