Pod koniec II wieku p.n.e. w społeczeństwie rzymskim zaczęła się zaogniać sytuacja. Niewolnicy rolniczy, zwłaszcza paterze byli najgorzej traktowaną kategorią warstwy. Nie otrzymywali oni żadnego zaopatrzenia od właściciela, w wyniku czego mięsa i odzieży dostarczały im ich stada.
Taka sytuacja istniała nie tylko w Italii, ale także w innych prowincjach, w których był wyraźnie rozwinięty handel niewolnikami (hellenistyczny wschód czy Sycylia). Żyjąc w prymitywnych warunkach zaczęli organizować się w małe grupy zbrojne napadające na okoliczne osady.
Pierwsze powstanie sycylijskie (138 – 132 p.n.e.)
W czasach panowania rzymskiego niewolnicy pozbawieni zostali wszelkich praw. Do pierwszych wystąpień niewolników dochodziło już na początku II wieku p.n.e. Jednak dopiero to pochodzący z Syrii Eunus starając się połozyć temu kres, zgromadził wokół siebie liczną grupę niewolników z Sycylii.
Pretekstem do powstania stał się bunt niewolników w posiadłościach Damiflosa. Niewolnicy zamordowali pana wraz z żoną i spalili ich dom. Powstanie wybuchło w roku 138 p.n.e. w miejscowości Enna (Henna) i szybko rozprzestrzeniło się na całą wyspę. Pod przywództwem Eunusa nazywającego się królem Antiochem oraz Kleona armia niewolników pobiła wojska kilku pretorów w latach 138-135 p.n.e., a następnie w latach 134 p.n.e. i 133 p.n.e. wojska kolejnych dwóch konsulów.
Sukcesy niewolników spowodowały, że ich armia rozrosła się do liczby 200.000 ludzi, głównie o Syryjczyków. W roku 132 p.n.e. powstanie upadło po zajęciu przez Rzymian pod wodzą konsula Publiusza Repilusza (Publius Rupillus) miast Tauromenium i Enna. Około 20.000 pojmanych niewolników zostało ukrzyżowanych lub zrzuconych ze skał. Sam przywóca powstania został wtrącony do więzienia, gdzie zmarł.
Drugie powstanie sycylijskie (103 – 100 p.n.e.)
Pod koniec II w. p.n.e. nastąpiła druga fala powstań niewolniczych w państwie rzymskim. Niewolnikom sprzyjało osłabienie imperium spowodowane najazdami germańskich plemion Cymbrów i Teutonów. W 104 p.n.e. wybuchło w Kampanii niedaleko Kapui powstanie niewolników, które zostało szybko stłumione. Jednak w tym samym czasie rozpoczęło się znacznie groźniejsze powstanie na Sycylii, określane w historii mianem drugiego powstania sycylijskiego w 103 roku p.n.e.
Jego przyczynę upatruje się w uprowadzeniu wielu mieszkańców sprzymierzonej z Rzymem Bitynii i sprzedanie ich w niewolę. Nikomedes – król bityński odmówił udzielenia Rzymianom pomocy zbrojnej w czasie najazdu Cymbrów i Teutonów, twierdząc, że większość jego poddanych stała się rzymskimi niewolnikami. Senat Rzymski wydał zarządzenie o przywrócenu wolności poddanym państw sprzymierzonych, których bezprawnie pozbawiono wolności. Kiedy namiestnik Sycylii rozpoczął wypełnianie postanowień senatu, spotkał się z oporem ze strony właścicieli ziemskich. W tej sytuacji niewolnicy chwycili za broń.
Pod przewodnictwem Salwiusza, który przybrał imię Tryfona i obwołał się królem wraz Atenionem powstanie rozprzestrzeniło się na całą Sycylię.
Powstańcy przyjęli hellenistyczne i rzymskie symbole władzy. Po początkowych sukcesach niewolników, Rzymianom pod wodzą konsula Manisza Akwiliusz udało się w końcu w 100 p.n.e. zdławić powstanie.
Wydarzenia w II połowie II wieku p.n.e. nie nauczyły Rzymian, zwłaszcza arystokracji senatorskiej, niczego. Dalej kontynuowano poszerzanie latyfundiów niewolniczych oraz traktowano niewolników jak rzeczy. To doprowadziło do kolejnego powstania w 73 roku p.n.e., nazwanego powstaniem Spartakusa.
Materiał opracowany przez:
