Leges Duodecim Tabularum było niewątpliwie największym zwycięstwem plebejuszy nad arystokracją. Początków utworzenia Prawa XII Tablic należy się dopatrywać we wczesnej republice. Rzym rządzony przez patrycjuszy charakteryzował się niesprawiedliwością społeczną. Bogaci, którzy reprezentowani byli przez Senat mogli się nie obawiać, że utracą swoje uprawnienia.
Sytuacja ta była o tyle niewygodna dla plebsu, że nie posiadał on żadnej reprezentacji na forum ustawodawczym. Zwycięstwo plebejuszy nad patrycjuszami, którzy podobno wywędrowali z Rzymu na Górę Świętą w 494 roku p.n.e., umożliwiło im powołać tzw. trybuna ludowego (tribunus plebis). Urzędnicy ci mieli reprezentować społeczność plebejską przed państwem patrycjuszowskim. Zmiany w państwie były kontynuowane.
Powodzenie w walce z arystokracją zachęciło lud do wysunięcia dalszych żądań. W efekcie doprowadzono do spisania prawa, w tym prawa karnego, które było szczególnie niewygodne dla plebsu. Stworzenia pisanego prawa podjęła się specjalna komisja złożona z 10 mężów (decemviri legibus scribundis) w 451 roku p.n.e..
Kodyfikacja trwała od 451 do 449 roku p.n.e. Opieszałość komisji, spowodowała tzw. II secesję plebejuszy. Z obawy o wybuch wojny domowej patrycjusze zgodzili się powołać drugą komisję, do której dopuszczono dwóch plebejuszy. Dokument ten, zawiera spisane prawa zwyczajowe, które w znacznym stopniu ograniczyły siłę i działania patrycjuszy. Prawa te opublikowano na dwunastu spiżowych tablicach (leges duodecim tabularum) i wywieszono na widok publiczny na forum. Prawo obejmowało prawo prywatne, pewne przepisy prawa karnego oraz prawo sakralne. Prawo XII Tablic nie zniosło podziału między patrycjuszami, a plebejuszami, jednak zlikwidowało dowolność w interpretowaniu prawa przez patrycjuszy. Po dziś dzień służy on za wzór do tworzenia konstytucji w demokratycznych państwach. Jeśli Greków postrzegano jako niedościgłych twórców kultury, to mieszkańców znad Tybru podziwiano za ich dokonania w zakresie stanowienia i rozwoju prawa.
Spisanie prawa zwyczajowego pociągnęło za sobą dalsze przekształcanie się republiki. Powołano kolejne urzędy oraz zwiększono uprawnienia Zgromadzenia Ludowego, co wyraźnie wzmocniło struktury państwowości.
Materiał opracowany przez:
