We Włoszech istnieje wiele instytucji i nazw odnoszących się do tradycji prawa rzymskiego. Jedną z nich jest określenie należytej staranności – diligenza del buon padre di famiglia (staranność dobrego ojca rodziny). Ta konstrukcja ma bezpośredni związek z prawnym postrzeganiem niedbalstwa i w jego starożytnej regulacji znajduje bezpośredni źródłosłów.
Rzymskie prawo prywatne dokonywało podziału na trzy stopnie niedbalstwa, z których każdy wiązał się z rodzajem winy:
culpa lata – wyznacznikiem wymaganej staranności była staranność człowieka w codziennych sytuacjach;
culpa levis in concreto – w tym wypadku, miarą staranności była staranność jaką w danej sytuacji dołożono by do prowadzenia własnych spraw;
culpa levis in abstracto – była stopniem pośrednim pomiędzy dwiema powyższymi konstrukcjami, należyta staranność odnosiła się do tej, jaką wykazywać się powinien wzorowy ojciec rodziny – z łac. diligentia diligentis patris familias.
Instytucja została uregulowana w art. 1176 Codice civile w sekcji dotyczącej spełniania świadczeń w ogólności.
Spełniając zobowiązanie dłużnik musi dochować staranności dobrego ojca rodziny.
Spełniając zobowiązanie związane z prowadzeniem działalności zawodowej staranność należy oceniać z uwzględnieniem charakteru tej działalności.
Odniesienie do staranności dobrego ojca rodziny pojawia się min. w art. 703 c.c (staranność działania wykonawcy testamentu), 1001 c.c. (staranność korzystania przez użytkownika z rzeczy), czy 1587 (staranność najemcy korzystania z przedmiotu najmu). Specyficzną, zawodową staranność reguluje np. art 2236 (staranność zleceniobiorcy przy pracach wymagających wiedzy specjalistycznej).
Niemalże identyczne uregulowanie znajduje się w polskim Kodeksie cywilnym. Artykuł 355:
§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.
Warto dodać, że należyta staranność oceniana jest przy użyciu innych zasad, np. współżycia społecznego, ale także norm zawodowych (kodeksów etyki – np. art. 8 Kodeksu Etyki Lekarskiej Lekarz powinien przeprowadzać wszelkie postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą starannością, poświęcając im niezbędny czas), zwyczajów, czy wyjątkowych okoliczności.
Autor: Maksymilian Czornyj
