Jak wiemy Rzymianie posiadali mnóstwo imion, które były nadawane ze względu albo na ród z którego pochodzili albo ze względu na cechy charakterystyczne jakie posiadali. W pewnym momencie w Rzymie zapanowała moda na posiadanie nazwiska kilkunastoczłonowego.
Osoba z dużą ilością imion i przydomków była szanowana i postrzegana jako ktoś wysoko postawiony.
Budowa nazwiska
Pierwotnie imiona rzymskie składały się z zaledwie jednego członu. Warto w tym miejscu wspomnieć choćby Remusa czy Romulusa. Jednakże prostota ta nie wytrzymała próby czasu i już w następnym pokoleniu, można spotkać imiona dwuczłonowe, o czym świadczą chociażby imiona następców Romulusa, Serwiusza Tuliusza, Numę Pompiliusza lub Ankusa Marcjusza. Imię dwuczłonowe składało się z imiona (praenomen) i nazwiska rodowego (gentilicium lub nomen gentile).
W republice doszło do wykształcenia się budowy trójczłonowej, dodając przydomek. Rzymianin od teraz miał imię, nazwisko rodowe i przydomek (cognomen). Tak to wyglądało w rzeczywistości:
praenomen (Caius, Marcus)
gentilicium (Julius , Vipsanius)
cognomen (Caesar, Agrippa)
W czasach republiki wykształcił się zwyczaj nadawania czwartego członu, gdzie dodawano drugi przydomek (agnomen). Otrzymał go między innymi Publius Cornelius Scipio, zwycięzca Hannibala spod Zamy, który miał prawo do noszenia agnomenu Africanus. Przydomek ten dziedziczył najstarszy syn. Z czasem jednak zwyczaj ten zanikł.
W kontaktach interpersonalnych nie używano całego imienia, a ograniczano się do jednego z członów. Pomiędzy rodziną i bliskimi przyjaciółmi, zazwyczaj ograniczano się do praenomen. W innych okolicznościach, Rzymianie zwracali się do siebie używając cognomena z praenomen.
Jeżeli chodzi o imiona to ich wybór był niewielkii trzeba było korzystać z liczebników.
Aulus Gnaeus Lucius Marcus Publius Sextus Vibiscus Appius Decimus Mamercus Numerius Quintus Titus Vobiscus Caius Kaeso Manius Postumus Servius Tiberius
Najpopularniejszymi jednak imionami rzymskimi były: Aulus, Numerius, Postumus, Publius, Caius, Gnaeus, Quintus, Decimus, Servius, Sextus, Lucius, Titus.
Niektóre imiona były ściśle związane z poszczególnymi rodami, i tak np. imię Appius utrzymywało się tylko w rodzinie Klaudiuszów. Jeżeli ktoś splamił nazwisko rodu czynem hańbiącym, imię jego było na zawsze wykluczone z tego rodu. Los taki spotkał imię Lucius w rodzie Klaudiuszy.
Drugim członem było nazwisko rodowe. W nazwiskach tych wyróżniano dwa rodzaje nazwisk: zakończone na -a jak na przykład Perperna było to nazwisko pochodzenia etruskiego, natomiast zakończone na -as jak Mecenas, były to nazwiska pochodzenia latyńsko-rzymskiego.
Ostatnia część nazwiska, czyli przydomek, zaczęto nadawać w czasach republiki, kiedy to rody zaczęły się znacznie rozrastać. Przydomki początkowo przyjmowały jedynie rody patrycjuszowskie. Pierwsze przydomki miały związek z głównymi zajęciami Rzymian w tych czasach.
Przydomki nader często związane były z roślinami, co jedynie utwierdza nas w przekonaniu o rolniczym charakterze pierwotnego społeczeństwa rzymskiego. Na przykład ród Cyceronów swoją nazwę wziął od grochu (cicer), a Fabiuszy od bobu (faba). Jeszcze inne przydomki wiązały się z jakąś cechą charakterystyczną członka rodziny, np. Cincinnatus – kędzierzawy czy Cato – sprytny.
Cognomen miał głównie na celu rozróżnianie pomiędzy różnymi gałęziami należącymi do danego rodu. Przydomek bowiem na przykład stanowił swego rodzaju określenie cechy, (Barbatus, Claudus), mógł również określać pochodzenie danej osoby (Gallus, Ligus, Sabunus). Czasem wskazywał na pewne osobiste cechy jak Naso czy Capito, bądź też wskazywać na temperament danej osoby (Severus, Benignus).
W przypadku kobiet sprawa imion była znacznie prostsza. Córki zawsze były nazywane nazwiskiem rodowym ojca w formie żeńskiej, np.: córka Juliusza Cezara nazywała się Julia. Niekiedy dodawano praenomen, którym przeważnie był liczebnik np.: Tertia (Trzecia) lub przymiotnik: Maior (Starsza) i Minor (Młodsza).
Kobiety wychodząc za mąż nie zmieniały nazwiska, a dodatkowo przyjmowały przydomek męża, np.: Livia Augusti. W okresie cesarstwa kobiety często nosiły podwójne imię po rodzicach, np.: Aemilia Lepida. Często zmieniano formę poprzez wprowadzenie sufiksu: -ina, -illa, -ulla, np.: Agrippina, Urgulanilla.
Niewolnicy będąc w służbie zatrzymywali swoje dawne imię. Niekiedy imiona zostały zastępowane określeniem skąd pochodzi dany niewolnik, np.: Syrus (z Syrii). Czasami niewolnika nazywano chłopcem (puer) i łączono z imieniem właściciela np.: Titus puer.
W przypadku wyzwoleńców sytuacja wyglądała odmiennie. Wyzwoleniec przejmował nazwisko rodowe, a często również imię pana, który go wyzwolił. Niewolnik wyzwolony przez kobietę otrzymywał praenomen i gentilicium ojca wyzwalającej, a ponadto zaznaczano jeszcze komu zawdzięcza swoją wolność, np.: Marcus Livius, Augustae libertus.
Materiał opracowany przez:
