Terminem tym określa się rozpowszechnianie kultury rzymskiej i języka łacińskiego na podbitych przez Rzymian terenach. Proces ten wywarł dominujący wpływ na kształt Cywilizacji Zachodu. Romanizacja odgrywała istotną rolę w życiu każdego mieszkańca, gdyż identyfikacja z państwem rzymskim mogła ułatwić karierę oraz samo życie.
Rzymianie nigdy nie narzucali swej kultury siłą, zawsze był to akt dobrowolny. Za pewne za wyjątki można tu uznać prześladowania chrześcijan i żydów.
W Imperium Rzymskim posługiwano się językiem łacińskim. Był to język nowy, a jednocześnie tak interesujący i ciekawy, że stał się językiem ojczystym Rzymian. Wraz z rozwojem terytorialnym państwa rzymskiego, zwiększał się także zasięg łaciny, która w krótkim czasie stała się drugim językiem (po grece) regionu Morza Śródziemnego.
Elementem romanizacji była również polityka nadawania praw obywatelskich. Otrzymanie tego tytułu dawało możliwość awansu społecznego do stanu ekwickiego, a następnie senatorskiego. W roku 212 p.n.e. cesarz rzymski Karakalla nadał obywatelstwo wszystkim wolnym mieszkańcom Imperium.
Okres cesarstwa to czas wzmożonej romanizacji nowo podbitych terenów. Coraz więcej lokalnych kultur zaczynało identyfikować się z kulturą rzymską. Nie bez znaczenia jest tu kult cesarza w pryncypacie, wspólna religia w dominacie, a także wspólny język, język łaciński.
Romanizacji wpierw poddawane były tereny północnej Italii. Zasięg kultury rzymskiej jednak intensywnie się rozwijał za sprawą wojen punickich. Największej romanizacji uległa bardziej zachodnia część imperium, zamieszkiwana w większości przez ludy barbarzyńskie. Część wschodnia przejęła kulturę grecką, a mieszkańcy tego regionu nie znali łaciny. Cywilizacja wschodu Imperium Rzymskiego cechowała się też większym intelektualizmem i bardziej mistycznym typem religijności niż cywilizacja rzymska, co jeszcze bardziej utrudniało romanizację tych terenów. Wyjątek stanowią tereny bezpośrednio przyległe do Grecji, skąd według dominującej teorii pochodzą Rumuni. Region ten nadal zamieszkują ludy romańskie mówiące dialektami języka aromańskiego.
Także wiele terenów Zachodu, szczególnie dzikich i peryferyjnych, nie uległo romanizacji. Tyczy się to przede wszystkim północnej Hiszpanii (Baskowie), Brytanii i północnej Galii, w której na wsi długo przeważała ludność celtycka.
Znaczenie procesu romanizacji miało ogromne znaczenie dla funkcjonowania państwa rzymskiego. Romanizacja integrowała państwo oraz łączyła mieszkańców we wspólnym losie. Budziła poczucie przynależności do kraju. Mieszkańcy identyfikowali się z kulturą i wierzeniami Rzymu, potwierdzając tym samym swoją lojalność. Prawdopodobnie to ten czynnik zadecydował o tak długim istnieniu państwa.
Materiał opracowany przez:
