Tribunus plebis był urzędnikiem w republice rzymskiej. Stanowisko to utworzone zostało w 494 roku p.n.e. w celu ochorny interesów obywateli, zwłaszcza plebejuszy przed dominacją patrycjuszy w senacie. Urząd utworzono, zgodnie z przekazami historyków rzymskich, po secesji plebejuszy na Świętą Górę (secesio ad montem Sacrum).
Państwo rzymskie zagrożone zostało osłabieniem armii co wymusiło na patrycjuszach przyjęcie warunków uciekinierów, tzn. utworzenie urzędu, który reprezentowałby interesy plebejuszy.
Początkowo było dwóch trybunów, jednak w 457 roku p.n.e. liczbę zwiększono do dziesięciu. Tak drastyczne pomnożenie urzędu wynikało z działań senatu, który w ten sposób pragnął ograniczyć wpływ plebejuszy na politykę państwa.
Kadencja trwała rok. Trybunem ludowym mógł zostać jedynie plebejusz. Z kolei jeżeli patrycjusz chciał objął to stanowisko, wpierw musiał przejść do stanu plebejskiego. Sławetny tu jest przykład Publiusza Klodiusza Pulchera. Trybuni wybierani byli przez zgromadzenia plebejskie (concilia plebis).
Zostali oni wyposażeni w duże uprawnienia, które narastały z biegiem czasu, szczególnie w późniejszym okresie republiki po intensywnych walkach stanowych plebejuszy z patrycjuszami. Ostatecznie w rękach trybunów skupiona została ogromna władza. By mogli ją swobodnie wykonywać, mocą specjalnej uchwały ludu (lex sacrata) zagwarantowano im świętą nietykalność (sacrosanctitas). Naruszenie tej nietykalności karane było utratą praw, a nawet śmiercią. Jednak senat aby ograniczyć nieco ich uprawnienia zdecydował się zmniejszyć sferę polityki wewnętrznej trybunów tylko do Rzymu. Ponadto trybun mógł założyć prawo weta przeciwko decyzjom drugiego trybuna.
Trybuni mogli ingerować w czynności całej magistratury (zespół urzędów) oprócz dyktatora i cenzora. Ponadto mieli prawo zwoływania zgromadzenia trybusowego (comitia tributa) i przeprowadzania na nim uchwały. Sprawowali sądownictwo w sprawach politycznych w mieście. Z czasem uzyskali prawo stosowania sprzeciwu (intercessio) na zgromadzeniu ludowym (concilium plebis) przeciw wnioskom senatu, jeśli uznali je za szkodliwe dla plebejuszy. Właśnie weto trybuna zmieniało uchwałę senatu z obowiązującej (senatus consulltum) na uchwałę opiniodawczą (senatus auctoritas).
Wraz z „dojrzewaniem” republiki ewoluowały uprawnienia trybunów, którzy zyskali prawo przysłuchiwania się obradom senatu, przemawiania oraz zwoływania posiedzeń.
W okresie cesarstwa urząd trybuna zniknął całkowicie, bowiem jego kompetencje przejął cesarz.
Materiał opracowany przez:
